مسمومیت با متانول می تواند باعث اختلال شدید بینایی و مرگ شود. در واقع، مقادیر کمی متانول مصرفی برای ایجاد تخریب حاد بخش‌هایی از سیستم عصبی مرکزی که منجر به اختلال عملکرد عصبی دائمی و کوری غیرقابل برگشت می‌شود، کافی است و به همین دلیل است که مسئله متانول و کوری همیشه مورد توجه بوده است.. بیش از نیمی از عوارض و مرگ‌ومیر مرتبط با متانول به‌عنوان تصادفی طبقه‌بندی می‌شوند و بنابراین قابل پیشگیری هستند.
متانول، ساده‌ترین الکل و یکی از ترکیبات شیمیایی پرکاربرد در صنعت، به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی خاص خود، در صنایع مختلفی از جمله تولید سوخت، حلال‌ها، رنگ‌ها و پلاستیک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این حال، این ماده شیمیایی به دلیل سمیت بسیار بالا، به ویژه برای سیستم عصبی مرکزی، می‌تواند عوارض جدی و جبران‌ناپذیری از جمله کوری را به دنبال داشته باشد. در این مقاله، به بررسی تأثیر متانول بر بینایی و مکانیسم‌های آسیب‌رسانی آن خواهیم پرداخت.
متانول، با فرمول شیمیایی CH₃OH، مایعی بی‌رنگ، بی‌بو و قابل اشتعال است که به راحتی با آب مخلوط می‌شود. این ماده به طور طبیعی در برخی از میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود، اما غلظت آن بسیار کم است.
متانول به دلیل شباهت ظاهری و بوی آن به اتانول (الکل موجود در نوشیدنی‌های الکلی)، اغلب به اشتباه به جای آن مصرف می‌شود.
خطرناک بودن متانول به دلیل سمیت بسیار بالای آن است. هنگامی که متانول وارد بدن می‌شود، توسط آنزیم‌های کبدی به فرمالدئید و سپس اسید فرمیک تبدیل می‌شود. این مواد شیمیایی بسیار سمی هستند و به سلول‌های بدن، به ویژه سلول‌های شبکیه چشم، آسیب می‌رسانند.
متانول پس از ورود به بدن، به سرعت جذب خون شده و به سراسر بدن پخش می‌شود. یکی از اندام‌های حساس به متانول، شبکیه چشم است. شبکیه، لایه داخلی چشم است که حاوی سلول‌های حساس به نور است.
این سلول‌ها برای تبدیل نور به سیگنال‌های عصبی و انتقال آن‌ها به مغز ضروری هستند.
اسید فرمیک، محصول نهایی متابولیسم متانول، به طور مستقیم به میتوکندری سلول‌های شبکیه آسیب می‌رساند.
میتوکندری‌ها، نیروگاه‌های سلولی هستند که انرژی مورد نیاز سلول‌ها را تولید می‌کنند. آسیب به میتوکندری‌ها منجر به کاهش تولید انرژی و در نهایت مرگ سلول می‌شود.
علاوه بر این، اسید فرمیک به پروتئین‌ها و اسیدهای نوکلئیک نیز آسیب می‌رساند که این امر باعث اختلال در عملکرد سلول‌های شبکیه و در نهایت نابینایی می‌گردد.
در جواب این سوال که چه مقدار متانول باعث کوری می شود باید گفت که آسیب بینایی دائمی ممکن است با مصرف حداقل ۳۰ میلی لیتر متانول رخ دهد.
یک بیمار ۱۹ ساله آلمانی به دلیل مسمومیت حاد با متانول در بیمارستان دانشگاه اسپانیا بستری شد. بیمار در کما دچار اسیدوز متابولیک با pH ۷.۱۶ بود و با اتیل الکل و بی کربنات وریدی درمان شد. معاینه عصبی ۲ روز بعد در حالی که بیمار بیدار بود، اختلالات حرکتی خارج هرمی را نشان می داد، و اسکن های توموگرافی کامپیوتری (CT) به ترتیب انفارکتوس گانگلیون پایه را نشان می داد. حد بینایی در این زمان درک نور در هر دو چشم بود. دیسک های بینایی ادماتوز با عروق اطراف پاپیلاری گشاد شده گزارش شده بودند.
متانول به عنوان یک مایع شفاف، بی رنگ و فرار با بوی ضعیف، به سختی از سایر اشکال الکل‌ها مانند اتانول متمایز می شود. بااین شرایط این سوال مطرح می شود که متانول چگونه باعث کوری می شود
در پاسخ به این سوال باید گفت، متانول در کبد به فرمالدئید و اسید فرمیک، متابولیت هایی که سمی تر از خود متانول هستند و تولید ATP ( آدنوزین تری فسفات) میتوکندریایی را مهار می کنند، تبدیل می شود. مسمومیت با متانول می تواند تهدید کننده زندگی و کور کننده باشد. علائم و نشانه های اولیه چشمی عبارتند از فتوفوبیا، تاری دید، و حرکات دردناک چشم و همچنین واکنش های کند مردمک، کاهش دقت بینایی و ادم دیسک بینایی همراه با رگ های پرپیچ و خم شبکیه. از نظر آسیب شناسی بافتی، آسیب میلین محدود شده در پشت لایه کریبروزا عصب بینایی گزارش شده است
تغییرات الکتروفیزیولوژیکی بدنبال مصرف متانول حاد نشان می دهد که متانول بر گیرنده های نوری، سلول های مولر و بخش رترولامینار عصب بینایی تأثیر می گذارد.
که در این شرایط، همودیالیز و مهار متابولیسم متانول به اسید فرمیک سمی با مهار رقابتی آنزیم الکل دهیدروژناز (اتیل الکل یا فومپیزول) صورت می گیرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد می توانید مقاله "مسمومیت با متانول" را خدمات آموزشی مونوتاو مطالعه نمائید.
پس با توجه به این موضوع، مصرف تصادفی حتی مقادیر کمی از الکل دناتوره شده حاوی متانول می تواند باعث کوری غیرقابل برگشت با ضایعات داخل مغزی شود.
علائم مسمومیت با متانول معمولاً چند ساعت پس از مصرف ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر است:
۱.سردرد
۲. سرگیجه
۳. تهوع و استفراغ
۴. درد شکمی
۵. کاهش بینایی
۶. کوری
۷. مشکلات تنفسی
۸. کاهش سطح هوشیاری
۹. تشنج
۱۰. کما
درمان مسمومیت با متانول باید در اسرع وقت و در بیمارستان انجام شود. درمان معمولاً شامل موارد زیر است:
۱. هیدروکسی کوبالامین: این دارو با رقابت با متانول بر روی آنزیم‌های کبدی، از تبدیل متانول به فرمالدئید و اسید فرمیک جلوگیری می‌کند.
۲. دیالیز: دیالیز برای حذف متانول و محصولات متابولیکی آن از خون استفاده می‌شود.
۳. درمان جانبی: درمان جانبی شامل حفظ راه هوایی، کنترل تشنج، درمان اسیدوز و حمایت از عملکرد قلب و عروق است.
توجه داشته باشید مقاله آیا متانول باعث کوری می شود؟ تنها برای اطلاع‌رسانی عمومی تهیه شده است و نباید به عنوان جایگزین مشاوره پزشکی تلقی شود. برای کسب اطلاعات بیشتر و درمان، حتماً به پزشک مراجعه کنید یا با اورژانس تماس بگیرید.
تفاوت و شباهت های بین اتانول و متانول
متانول چه عوارضی برای بدن دارد؟
۱۰ کاربرد شگفت انگیز متانول
مسمومیت با متانول
چگونه بفهمیم مشروب، متانول دارد؟
آیا متانول در گیاهان وجود دارد؟
