صـــابون،ترکیبی از چربی حیوانی،روغن گیاهی و سود ســوزآور میباشد. هنگامی که صابون در آب حل می‌شود، آلودگی‌ها را از سطوح جدا می‌کند. در طول قرن‌ها از صابون برای پاکسازی، درمان زخم‌های پوستی،رنگ کردن مو و به عنوان مرهم بر روی پوست استفاده می کردند.
امروزه صنعتــــگران از صابون به عنوان پاک‌کننده یا عطر استفاده میکنند. صنعت صــابون سازی از اهمیت ویژه‌ای در دنیای مدرن برخوردار است.
اگر از ما سوال شود که نام چند شوینده را بگوییم، قطعاً صابون اولین شوینده ای است که از آن نام خواهیم برد. ما همواره در طول شبانه روز بارها از این ماده به منظور ضــــدعفونی کردن و شست وشواستفاده می کنیم.
صابون ها به دو شکل جامد و مایع در دسترس هستند، اما آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که سدیم هیدروکسید درصابون چگونه تولید می شود؟ وچه تاثیری بر روی پوست ما دارد؟
در بــرخی از مــدارک تاریخــــی ساخت صابون را به سومری ها (اقوامی که آن زمان در مکان فعلی ایران و عراق زندگی می کردند) مرتبط می دانند.
قوم سلت (Celtoe)، از قبایل هند و اروپایی چادرنشین که در اروپای مرکزی زندگی می کردند، صابون را از چربی حیوانات و خاکستر گیاهان می ساختند. آن ها از چربی حیوانات که دارای اسیدهای چرب آزاد بودند در تولید صابون بهره می بردند، حضور اسیدهای چرب به شروع عمل صابونی شدن کمک می کرد.
تا قرن دوم میلادی اهمیت صابون در شستـــشو و تمیـــز کردن شناخته شده نبود. پزشک مشهور یونانی، جالینوس (۲۰۰-۱۲۹ میلادی) صابون را ماده ای مناسب برای تمیز کردن می دانست.
جابر بن حیان نیز در نوشته های خود از صابون به عنوان ماده ای برای شستشو و نظافت نام برده است.
روش تولید صابون تا قرون وسطی ظاهراً به این صورت بوده که ابتدا خاکستر گیاهان را که حاوی پتاسیم کربنات است در آب پخش می نمودند و سپس به آن چربی می افزودند و آن ها را می جوشاندند تا آب آن به طور کامل تبخیر شود.
گام اصلی برای تولید انبوه صابون، در سال ۱۷۹۱ از سوی شیمیدان فرانسوی، نیکولاس لبلانک برداشته شد. وی مراحل ساخت خاکستر قلیا با سدیم کربنات را از نمک معمولی به عنوان یک اختراع به ثبت رساند، این ماده در واقع قلیایی است که از خاکستر به دست می آید و با مخلوط نمودن آن با چربی، صابون تهیه می شود. نتیجه این اختراع، خاکستر قلیا با کیفیت بسیار بالا اما گران قیمت بود.
ساخت سدیم هیدروکسید در سال ۱۸۰۷، تاثیر بسیاری بر نحوه تولید صابون گذاشت و باعث شد استفاده از صابون متداول شود.
صـابون دنیای ما را ایمن نگه می دارد.خانـه ها، ادارات و کارخانه های تولیدی را تمیز می کند. بدون صابون،رعایت بهداشت در زندگی تقریبا غیرممکن است.
از نظر مصرفـ،صنــعت صابون به طور مداوم در حال تلاش برای تولـــید فرمول جدیدتری برای صابونی است که از محصولات قبلی پیشی بگیردوخریداران را متقـاعد کند که آن را امتحان کنند.
امــروزه صابون‌هایی برای استفاده شخصی، لباسشویی، ظرفشویی و حتی برای تمیز کردن حیوانات خانگی وجود دارد.
دو نـــوع روش تولید صـــابون در دنیا مرسوم میباشد.
۱) روش اول روش نــــاپیوسته (Batch)
۲) روش دوم روش پیوسته (Continuous)
که در ادامه هر دو روش را بررســـی می کنیم.
.png)
روش نـاپیوسته در ساخت صابون یکی از روش های قدیمی بوده و در اکثر کارخانجات با ظرفیت نسبتاً کم و برای تولیدات خاص انجام میشد.همانطور که میدانید ماده اولیه تـولید صابون، انواع چربی ها از منشاء حیوانی یا گیاهی می باشند.
منشاء حیوانی در تولید صـابون حدود سه چهـــارم کل چربی مصرفی در صنـــایع صابون سازی دنیا،تالو (Tallow) را در بر میگیرد.
این ماده شامل مخلوط گلیسرین هااست که ازچربی های جامد که بوسیله بخار پالایش شده است بدست می آید.
در این روش اسید چرب درون مخزن ریخته شده و توسط سدیم هیدروکسید (صابون جامد) و یا پتاسیم هیدروکسید (صابون مایع)، خنثی می شود.
به این روش اصطلاحاً Kettel Process می گویند.شکل مقابل واکنش اصلی تولید صابون (صابونی شدن – Saponification) را نشان می دهد.
صابون به دو صورت پخت گـرم و پخت سرد تهیه می شود.
۱- صابون تولید شده از پخت گرم (دارای کیفیت مناسب تر) جهت مصارف حمام و دستشویی استفاده می شود.
۲-صابون حاصل از پخت سرد (دارای کیفیت پایین تر) اغلب جهت رختشویی مورد استفاده قرار می گیرد.
■ صابون تولیده شده از پخت سرد:پس از خنثی نمودن اسید چرب توسط محلـــول سدیم هیـدروکسید، به منظور جداسازی صابون تولید شده از ناخالصی ها،آن را چندین بار توسط محلول آب و نمک شستشو می دهند.
صابون مذاب تولیدی در پخت سرد را بلافاصله جهت انتقـال به مراحل تکمیلی تولید، تخلیه می نمایند.
■ اما در پخت گرم آن را به مـدت ۲۴ تا ۷۲ ساعت رها می کنند که در صنـعت صابون سازی به آن اصطلاحاً “دم کردن” می گویند.
هدف از این مرحله، تکمیل واکنش و جداسازی فازها می باشد. تشخیص پایان صابونی شدن توسط اندازه گیری میزان اسید چرب درون مخزن پخت انجام می گیرد. در این روش نیز پس از اتمام واکنش، جهت جداسازی ناخالصی ها از محلول آب و نمک استفاده می شود.
با افزودن آب نمک به درون مخزن یک سیستم دو فازی تشکیل می شود و ناخالصی ها به لایه زیرین منتقل می گردند. فاز صابون توسط پمپ به غلطک های سرد کننده منتقل شده و دمای صابون تا رسیدن به دمای اتاق کاهش می یابد و در نهایت جامد می گردد.
به منظور کاهش رطوبت،صابون تولید شده را درون خشک کن قرار می دهند تا رطوبت آن به میزان استاندارد (حدود ۱۲ درصد)کاهش یابد.
برای اختلاط و یکنواخت نمودن بیشتر،صابون را وارد دستگاهی به نام پلودر (Plodder) می کنند،در این دستگاه صابون توسط یک حلزون در حال گردش (ماردون) فشرده شده و به صورت رشته ای از آن خارج می گردد و توسط یک برش دهنده یه قطعات ریز بریده می شود.این قطعات ریز وارد دستگاه مخلوط کن(میکسر – Mixer) شده و در آن مواد افزودنی همچون رنگ، اسانس،تثبیت کننده،نرم کننده پوست،ضد خوردگی و … به درون میکسر اضافه می گردد.
به منظور توزیع یکنواخت مواد افزوده شده و استحکام بیشتر،صابون را از بین چند غلطک (Mill) عبور می دهند.این غلطک ها به صورت استوانه های افقی که در خلاف جهت یکدیگر می چرخند، صابون را به شکل ورقه های نازک و فشرده شده درآورده و سپس از درون یک قالب گرم عبور داده و به صورت نواری پیوسته از آن خارج می نمایند.
در مسیر خروجی،صابون سرد شده و توسط یک دستگاه برش به اندازه های مورد نظر برش داده می شوند.در مرحله نهایی قطعات به دست آمده درون قالب قرار گرفته و به فرم نهایی درآمده و بسته بندی می گردند.
امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی تــولید صــابون سازی از طریق یک فرآیند پیـــوسته تولید می گیرد.در روش پیوسته ابتدا چربی توسط آب هیدرولیز می گردد و تـــولید اسید چرب گلـــیسرین می نماید. اسید چرب بدست آمده توسط محلول سود خنثی شده و صابون تشکیل می شود.
واکنشهای انجام شده در برج هیدرولیز و خنثی سازی در زیر آمده است.
گلیسیرین + اسید استـــئاریک + آب + استئارات گلیـسریل
آب + استـــئارات سدیم(صابون) + سود +اسید استئاریک
چربی های مورد استفاده که به عنوان مواد اولیه نیز محسوب میگردد متنوع است و دارای یک نوع گلیسرید نمی باشند. از آنجا که حلالیت و سختـــی نمکهای سدیم بدست آمده از اســیدهای چرب، بطور قابل ملاحظه متفاوت می باشند، بنابراین در کارخانجات تولید صابون برای تولــید محصولات مشخص از مواد اولیه مختلف استفاده می شود.
پوست بدن انســــان، pH اش به سمت pHهای اسیدی است و معمولاً بین ۴ تا ۷ متغیر می باشد. حفظ این اسیـــدیته (معروف به "جبــه اسیدی") لایه ای از محافظت (فلور نرمال) در برابر عوامل محیطی مانند آلرژن‌ها، آلایــنده‌ها و باکتری‌ها را فراهم می‌کند.
اگر pH محصولات مراقبت پوستی، از pH طبیـــعی پوست، فاصله داشته باشد، محافظـــت اسیدی پوست دچار اختــلال می‌شود، که ممکن است خطر پیری زودرس را نیز افزایش دهد.استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی با غلظت‌های کم از هیدروکســــید سدیم، بسیار ایمن‌تر است.
.webp)
